Skip to content

10 години од смртта на Гане Тодоровски – доминантна личност во балканската култура

Академик Гане Тодоровски е роден во Скопје, на 11 мај 1929 година. Дипломирал и докторирал на Филозофскиот факултет во Скопје, каде што бил дологодишен професор.

Тодоровски беше првиот амбасадор на Република Македонија во Руската Федерација. За член на Македонската академија на науките и уметностите е избран во 1997 година и беше член на ДПМ.

Тој е автор на импозантно литературно дело во две магистрални насоки: автентично литературно писмо, кое се остварува во доменот на поезијата и во областа на историјата на книжевноста, критиката и есеистиката. Академик Тодоровски е автор на 12 книги поезија, кои секогаш значеле настан во мигот на појавувањето и, истовремено, оставиле длабока трага во летописот на современата македонска литература.

Академик Гане Тодоровски е истакнат преведувач на модерната светска поезија на македонски јазик.

За Гане рекоа:

Нашиот Гане се вреднува меѓу доминантните личности во балканските, но и дел од европските книжевности и култури, со испрекинат континуитет и задоцнети ренесанси, кои со нивната исклучителна творечка мисија, речиси сами го носат митот на континуитетот, драмата на обновата. Сведоштво за оваа исклучителна мисија, се и овие десет томови, извлечени од големата Ганева библиотека-живот која останува отворена во сите годишни времиња на постоењето.

Гане е верниот и достоен потомок на претскажаното Прличево племе, кое требаше еден ден да стаса и на вистинскиот јазик, на мајчиниот јазик, да ја искаже поетиката на идентитетот и вистината за својот народ. Гане, како никој друг ќе го разбере кодот на јазичниот егзил на Прличев, ќе го преточи генијот на својата уметност. − Луан Старова

Еден дел од активностите на поетот и литературниот критичар и есеист Тодоровски е сврзан и со историјата. Академик Тодоровски беше пасиониран истражувач на македонскиот 19 век, книжевно-историска област кон која тој целиот свој творечки век беше доследно приврзан. Тој ги толкува делата на нашите претходници не само како документи и сведоштва за минатото, туку и како активни фактори и моделатори на нашиот современ литературен израз и на состојбата на нашата современа национална свест.

Постигнатите научни резултати во областа на македонистиката го вбројуваат академик Гане Тодоровски помеѓу најистакнатите дејци во славистичките кругови, како во Европа така и во светот.

Академик Тодоровски е добитник на повеќе признанија и награди: „11 Октомври“, „23 Октомври“, „13 Ноември“, „Браќа Миладиновци“ – Струшки вечери на поезијата, „Ацо Шопов“ – ДПМ, „Димитар Митрев“ – ДПМ, „Кирил Пејчинович“ за преведувачки опус, Книжевно жезло и на голем број пофалници во земјава и во странство.

Починал на 22 мај 2010 година. Закопан е во црквата „Свети Спас“ во скопското село Кожле на 26 мај 2010 г. Со литургијата чиноначалствуваше Архиепископот на МПЦ-ОА г.г. Стефан. Негова последна желба било токму во ова село да биде погребан и неговата песна „Завет“ да биде прочитана на закопот. И желбата му била исполнета.

Во негова чест споделуваме 2 негови песни:

Нашинска

Да ни е да сме доста
колку за да се разбистри небото
над Бистрине, Корабине-

Да ни е да сме доволно
колку за да се довардиме
покрај Вардарине и Струмине –

Да ни е да сме мерата
колку за да се прелееме
од колено во колено до крај истрајвекот-

Малцичка сме ли ете па што
малцичка божем а веќе со векови
по стопати по севезден нè пребројуваат

Но ние сме како што сте како што се
И покрај сè и покрај сè
колку сме толку сме токму сме!

Кон татковината

Делнична мисла на луѓето ти не си им
освен на оние, кои за тоа се платени
Децата првпат те сретнуваат низ песните,
пред сѐ ко поим одвеќе книжно сфатен.

Но, кога тие ги слушнат свидните имиња
на Делчев, Петров, Сандански или Ацев,
тогаш ти веќе кокретна форма зимаш
в пригодна песна или во плескање раце.

Понекојпат се случува и ние на малечките
да им раскажуваме за тебе нешто поблиско,
за тебе земјо татковска, за тебе мечто Делчева,
за тебе првенче октомвриско.

Денот наш полн е со грижи и проблеми:
дете разболено, дрва, пари за нешто ново.
Проштевај мајко ако ти не си тема
тогаш во нашите најинтимни разговори.

Катаден мислите во безброј грижи ги топиме,
нашите желби низ што ли не се протињааат.
Не сметај дека в забрава сме те закопале
името твое помалку штом го спомињаме.

Но, кога празникот ги насмевне улиците
и ги претвори со мажи, деца, жени,
не ли се чита во секое наше лице
колку те љубиме тебе, колку те цениме!

И кога некој повод ги качи врз трибините
долгите говори името што ти го слават,
на кој ли морници низ жили не му минат
пред сето она што кај нас е направено.

Ако пак некаде започнат да ја пеат
„Денес над Македонија“ со гласови разлеани,
верувај дека тогаш луѓето в срце те греат
сеедно дали на митинг или во некоја меана.

Остави нека секој по своему те љуби,
пред тебе стои патот да крепнеш и да младееш,
и нема нужда сите на еден глас да трубиме
дека најскапото за тебе ќе го дадеме.

Воздишки, смеа, нерадост, радост, плачења…
Патот низ животот знае за многу бои.
Но, некој признае ли сводот да ти го смрачи
тие сме колепко, уз тебе што ќе стоиме.

Напишете коментар