Дионис (грчки Διώνυσος, Diốnysos) во грчката митологија е бог на плодноста на земјата, радост, вегетација, вино, жени, бог-бик. Исто така е познато како Бахо (лат. Бакус), Бах, Бак, Бако и во грчката и во римската митологија. Ни е познато и со други имиња, како што се Јахус или Загреј.
Етимологија
Грчкото име на Дионис потекнува од зборот Диос – генитив на името Зевс и нисос – тракискиот збор за син. Друга можност е да се поврзете со Ниш – нимфата која го дои или планината каде што го посетија нимфите од Нисиада кои го хранеа и го направија бесмртен, како што им заповеда Хермес.
Дионис е бог на мистичните религиозни ритуали. Според тракиските мистерии, тој носи босорис, крзно од лисица, што симболизира нов живот. Дионисиските мистерии биле еден од најтаинствените мистични култови на античка Грција. Многу историчари веруваат дека Дионис е синестезија на локално грчко божество на природата и многу посилно божество од Тракија или Фригија, како што е Сабозиос.
Генерално, Грците веруваат дека дионизискиот култ дошол во Грција од Анадолија. Според приказните, по неговото раѓање, Зевс го однел Дионис во земјата на нимфата Нисаида. Грчкиот концепт за тоа каде се наоѓа земјата Нисаида дозволува тоа да биде Анадолија, Либија, Етиопија, Арабија. Сè на сè, ова ни сугерира дека тој бил намерно сместен во волшебна, далечна земја.
Траги од исти или многу слични богови може да се најдат во микенската и минојската култура. Дионис долго време бил присутен во културата на Грција и нејзините претходници (пред 1500 година п.н.е.), но секогаш останува некако туѓ бог. Типични дионизиски симболи се бикот, змијата, бршленот и виното. Дионис има силна врска со сатирите, кентаурите и силените. Според грчката митологија, сатирите се полу-луѓе, полу-животни, кои живееат во шумите и го следат Пан или Диони.
Сатирите се машки следбеници на Дионис, неговите следбеници се менади. Сатирите не се бесмртни, додека пак селенот се стари сатири. Во грчките градови, улицата ги поврзувала театарот и Храмот на Дионис, овозможувајќи церемонијални поворки кои комбинираат култ во храмот и прослава во театарот.
Култот кон Дионис
Култот што Хелените го создале и развивале спрема Дионис се состои од одгледувањето на грозјето, гроздоберот и производството на виното. На виното најчесто додавале и други состојки како мед, пчелин восок и разни зачини со цел да го зголемат вкусот и лековитото дејство. Од билките бил додаван отровниот бршлен, фикусот и шишарката што предизвикувале пијаност и заносни движења.
Неговиот култ се празнувал за време на Големите и Малите Дионисии, но и на Ленаите. Празниците се одржувале за време на зимските месеци декември, јануари и кон крајот на мај, како навестување на пролетта, односно според Хелените, тогаш кога Дионис воскреснува, што се поврзува со неговото двојно раѓање од Семела и Зевс, но и со источните верувања во отелотворение, воскреснување по смртта, реинкарнација.
Дионис бил Бог на ослободување и опиеноста. Култот често ги доведувал до чувство на лудило со конзумирање на алкохолни пијалоци, вклучувајќи, но не ограничувајќи се на тоа, вино и халуциногени. Најраните даонистички култови биле конзумирање на вино.
Целта беше да се ослободат од стегите на општеството за да можат да се вратат во своето вистинско јас. Верувале дека нивното вистинско јас е инхибирано и слободно да прави тоа што сака. Обредите што ги вршеле секоја година се засновале на сезонско преродување, што требаше да инспирира трансцеденција. Тие верувале дека духот на Дионис може да влезе во нив и да ги оддалечи од ограничувањата на општеството.
Обредите вклучувале многу танцување. За време на танцувањето и интоксикацијата, тие верувале дека ги опседнуваат духови; не само Дионис, туку и други митски суштества, како што се минотаурите и ситниците.
Имало различни обреди за иницијација што ги наведуло неговите следбеници да се приклучат на култот. Иницијацијата била обично правена после завршување на пубертетот.
Годишниот фестивал посветен на Дионис се одржувал секоја година околу пролетната рамноденица. Се усогласувал со последните фази од процесот на ферментација при правење вино. Ова е исто така период од годината кога луѓето верувале дека Дионис се родил. Тие го славеле целиот ден со вино, одлична храна и забави низ градот.
Вљубеник во книжевноста кој верува во светлината на зборот и на љубовта.