На мојата Ана
Старицата чекореше секој ден во истата насока. Тргнуваше од кај „Треска” и продолжуваше вдолж по улицата „Рузвелтова” кон „Партизански одреди”. Попатно застануваше само кај контејнерите, вредно претурајќи по нив. Откако ќе подсобереше сè што и се чинеше вредно за употреба, се упатуваше понатаму, до другиот контејнер, зад себе влечејќи ја најлонската вреќа со тукушто пронајдените скапоцености. Малечка, слабичка, поднаведната од товарот, чиниш зад себе носи којзнае колкаво бреме.
Тоа каскаше зад неа како мало, верно кутре. Секој ден. Русата, по малку завиткана, полукуса косичка му беше слепена од нечистотија на високото чело. Ситно, речиси минијатурно девојченце од околу шест години, облечено во стари изветвени алишта, најмалку шест величини поголеми, кои речиси целосно го сокриваа неговото слабо тело. Чекореше без збор, а сините очиња љубопитно шетаа со погледот наоколу, како да сакаа да впијат сè во себе.
Зад белата, метална ограда на дворот од куќата со бројот 35. секојдневно си играше Ана. Убава, спастрена, со полничките обравчиња и црната косичка личеше на мал ангел. Одвреме – навреме љубопитно погледнуваше кон улицата, и секој ден во истото време, отустно, незаинтересирано, го регистрираше поминувањето на старицата и русокосото девојче.
Погледите на двете девојчиња се сретнаа еден убав септемвриски ден. Од едната страна на оградата беше синозелениот поглед на русокосото девојче, а од другата навидум незаинтересираните, наведнати, црни очиња на Ана. Природната детска љуботност, вградена еднакво во двата карактера, не издржа. Очињата со цврсти погледи беа вперени еден во друг.
– Како се викаш? – запраша русокосото од надворешната страна на оградата.
– Денес се викам Ивана – важно одговори Ана, која имаше навика сама на себе секојдневно да си измислува нови имиња, онака како што ќе ги слушнеше тој ден, или по лицата околу неа што и беа особено драги.
– А ти? – не издржа да не запраша и таа.
– Јас се викам Фатима – школски изрецитира русокосото девојче.
Како одеднаш да немаа веќе што да си кажат. Продолжија да се гледаат понатаму, проучувајќи се едно со друго. Сепак, љубопитноста се чини беше поголема кај русокосото.
– А, имаш ли ти кукла? – запраша повторно.
– Имам. Еден куп. Лела, Јана, Емилија, Маја… – почна да ги реди имињата на своите миленички Ана.
– Јас немам ниедна… – мечтателно одговори русокосата Фатима, и продолжи веднаш, како да се плашеше дека тукушто воспоставената конверзација може да биде повторно прекината.
– Ааа… имаш ли ти мајка?
– Имам… вчудоневидено, набрзина одговори Ана, запрепастена од тоа како може некој воопшто да и постави такво прашање. Такво глупаво прашање. Па сите имаат мајки… Или немаат сите? Како нешто да штрекна во детската главичка.
– А ти?
– Јас немам… – кратко одговори Фатима. И, одеднаш, како да се предвоуми во својот одговор, почна набрзина да зборува:
– Мислам… Имам мајка, ама таа не е тука. Со баба ми живеам, а мајка ми и татко ми се отидени далеку… ќе заработат многу пари и после ќе дојдат да ме земат и да ми купат многу кукли.
Брзото зборување на Фатима побуди сомнеж кај Ана. Ја гледаше извесно време без збор и одеднаш, како да се сепна, се сврте кон влезната врата од куќата, довикувајќи и попатно:
* Почекај малку…
Влезе дома, и излезе речиси миг потоа. Во рацете држеше голема кукла од партали, облечена во син долг фустан, со француска шапка од тантели на главата. Нејзината омилена кукла.
– Еве ти ја, – кратко и се обрати на Фатима. – Се вика Лидија.
Фатима нежно ја зема куклата во раце, плашејќи се да не ја извалка со своите нечисти рачиња.
– Да си поиграм малку со неа? – со неверување запраша.
– Не, за тебе е. Да си ја носиш дома.
– За мене, ама, баш за мене?
– Да – сега веќе со досада во гласот и одговори Ана.
Синозелените, светнати очиња гледаа во куклата како да не виделе такво чудо досега. Од радоста, која во тој момент беше на работ на трогнатоста, очињата дури и се оросија. Двете рачиња, некако сè уште со страв, нежно, го гушнаа неочекуваниот, несонуван подарок.
– Фала ти, многу ти фала… Многу, многу ти фала – трепереа детските усни.
Одеднаш, како да се исплаши дека некој ќе ѝ го земе тукушто добиеното богатство, почна да се оддалечува од белата ограда, се уште довикувајќи: „Фала ти, многу ти фала…”
– Каде живееш? – довикна Ана зад неа, подавајќи го црнокосото главче преку портата.
– Онаму, кај „Треска”, во малото куќиче – одговори Фатима, брзо трчајќи в долж улицата.
Ана остана да гледа по неа, со помешани мисли во својата детска глава. Истовремено ѝ беше и жал што се одвои од својата најдрага играчка, а сепак и беше мило што предизвика толку радост кај својата врсничка. Одмавна со главчето и ја продолжи својата осаменичка игра на мермерните плочки во дворот.
Од другата страна на дворот мајка ѝ немо го следеше детскиот дијалог. Нежно се насмевна, а една мисла и прелета низ глава: „Добро е, има добро срце…”
* * *
Наредните денови Ана повторно немо го следеше поминувањето на старицата и на малата Фатима по улицата. Секој ден во истото време. Старицата ја влечеше најлонската вреќа полна картони и други блага зад себе, а малата Фатима каскаше зад неа. Во рацете со себе ја носеше и куклата Лидија, ќе мавнеше со рацете во правецот на Ана и го продолжуваше своето верно следење на старицата.
*
Неколку дена по средбата со Фатима, Ана ја изненади мајка си.
– Знаеш, мамо, си мислев нешто… Да ѝоднесеме малку од мојата облека, од таа смалената, на Фатима. Таа е поситна од мене, нејзе ќе ѝ биде точна…
– Добро чедо, – кратко одговори мајка ѝ.
Ја спакуваа облеката и се упатија кон картонската населба, во малите трошни куќички, чудно искривени, потпрени на задниот дел од Фабриката. Случаен намерник воопшто не би помислил дека овде, зад овие исковани штици, во куќичките без ѕидови, некој живее. Но, изгазената патека ги одведе токму до влезот на едната од тие импровизирани куќи, со врата искована од собрани парчиња лесонит и излепен картон.
Внатре, во мрачната просторија имаше толку сиромаштија, што тешко било чие човечко око може и да замисли на едно место.
Наместо под, долниот дел од просторијата беше прекриен со делови од којзнае чија облека, која одамна престанала да се препознава за кој дел од телото била наменета. Во едниот агол беше запалено старо, исчадено ќумбе, во кое гореа парчиња од картони, а до него на картонска кутија беа наредени неколку кујнски садови. Од другата страна, само малку поткрената од подот, беше приправена постела, на која во тој миг лежеше жена од триесеттина години и вчудоневидено гледаше во непознатите лица пред себе.
– Добар ден – поздрави мајката на Ана и некако снебивливо продолжи – ја бараме Фатима…
Во тој момент од долниот дел на постелата се подаде русокосото главче на Фатима.
– Ти дојде кај мене? – радосно извика.
Ана и го подаде пакетот.
– Ова е за тебе, – кратко и рече.
Љубопитните синозелени очи гледаа во неочекуваниот подарок, со истата трогнатост во себе, како и оној момент кога го доби најдрагиот подарок, куклата Лидија.
Одненадеж, однадвор влезе и старицата, влечејќи ја својата вреќа зад себе. Рацете и беа премрзнати и веднаш се приближи до ќумбето да се стопли. Дури тогаш во полумрачната соба ги забележа своите чудни гости.
– А, вие, кои сте? – запраша со својата простодушност, без да покаже во гласот ниту љубезност, ниту пак лутина за неканетите гости. И одеднаш, како нешто да се сети, не го сочека одговорот, туку самата продолжи:
– Ова е сигурно девојчето што ѝ ја даде куклата на внука ми. Само да знаете колку беше радосна. Не се дели од неа од тогаш… Сакате ли чај да се напиете? Седнете овде на столчињата, а јас ќе го приставам тенџерето…
– Нека, не треба, ние и така за малку дојдовме…
– Ако де, да се стоплите малку. Надвор е многу ладно, сува студ, се гледа дека зимата се ближи.
Старицата одеднаш се сепна.
– Па, јас не ви се ни кажав која сум… Јас сум баба Нурија, така ме викаат сите. Она што лежи е ќерка ми. Неподвижна е таа и не може да стане. Ја удри нешто, лекарите ми рекоа дека и се споиле притисоците. Јас и незнам што е тоа, ама од тогаш остана вака да лежи парализирана. Беше и во болница лежеше. Еден ден ми рекоа лекарите: „Бабо носи ја дома, ние веќе немаме што да и правиме.” А што да правам јас сиромашката. Покрупна е од мене, па не можам ни в раце да ја кренам. Да имаше количка барем надвор ќе можеше да излегува. Вака со денови лежи сама додека јас работам… Морам да собирам картони, и за греење, па нешто и на отпадот ќе продадам да имаме за леб. Тие, парите од Социјалното малку се, не ни стасуваат на три души…
– А мајка и на Фатима кога ќе се врати? – мајката на Ана накусо го прекина монологот на старицата.
Старата Нурија зачудено ја погледна само еден миг, и тогаш го сврте својот прекорен поглед кон Фатима.
– Пак си лажела – налутено ѝ подвикна.
– Фатима нема мајка – го врати погледот кон непознатата гостинка и продолжи да ѝ објаснува. – Таа ми е внука од постарата ќерка. Ја роди вонбрачно Фатима. Имаше еден се врткаше околу неа, ама кога остана трудна, го снема. Ми ја остави кога имаше само три месеци и го фати патот за Германија. „Ќе одам, мамо,” – ми рече, „да заработам накоја пара, па ќе се вратам да си го земам детето.” Ама, не ни стаса до Германија. Загинала некаде по пат во сообраќајна несреќа. Била со некој, кој ти знае кој. Така ми кажаа, и ми рекоа да одам да си ја земам, за овде да ја закопам.
А, јас, сиромашката, со што да одам, парата кај мене тешко доаѓа. Не знам сега ни гробот кај ѝ е. Остана ова, сирачето, само со нас овде, да ни ги прави деновите повесели. Ама сите ги лаже дека мајка ѝ е во странство и дека ќе дојде по неа. И велам: „Немој дете, не чини да лажеш”, а тоа пустото, пак исто. Дојдоа еднаш тие од Социјалното, сакаа да ми ја земат, но, не ја дадов. „Ти бабо”, ми рекоа – „не можеш да ја воспитуваш, нејзе и треба дом, не може овде во картоните да живее.” Е, не ја давам. Ако можеме ние да живееме во картоните, и таа ќе живее со нас. Барем додека сум жива, па после нека ја носат по домови. А вие гледам, облека сте ѝ донеле. Ако, ѝ треба. Добри луѓе сте штом се грижите за внука ми.
Кога излегоа од трошната куќичка, на патот кон дома, Ана само кусо промрморе:
– Знаев дека тогаш ме лажеше за мајка ѝ, оти прво ми рече дека нема мајка, а после почна да ми кажува дека е во странство на работа…
***
Зимата ги прибра станарите од куќата со бројот 35 дома. Ана од време на време погледнуваше низ прозорецот, но старицата и малечката Фатима веќе не можеше да ги види. Ги имаше веќе и подзаборавено, кога едно пролетно утро, играјќи си во дворот, ја здогледа старицата како поминува по улицата, тешко влечејќи се чекор по чекор. Малечката Фатима ја немаше зад неа.
– Баба Нурија – и се јави Ана. – Каде е Фатима?
Старицата се приближи до белата ограда. Погледна мило во девојчето и ја погали со својата старечка рака. Од очите ѝтечеа солзи.
– Фатима веќе ја нема, мило. Уште зимоска ми ја зема црната земја. Ја удри една кола таму, токму пред нашето куќарче, на место ја остави. Ми го нема моето пиле, ми ја нема радоста моја… А вие сте добри луѓе…
Ана стоеше запрепастена на оградата, без да изговори ниту збор. Мајка ѝ, која ги слушна зборовите на старицата, се приближи до неа, ја прегрна од зад грб со двете раце, и нежно ја стисна. Молчеа долго, со поглед кој ја испраќаше старицата в долж улицата.
Тишината ја прекина малечката Ана.
– Фатима сега има мајка, мамо, нели? Сигурно се заедно таму, на небото…
*
Само уште кратко време старицата чекореше по улицата од контејнер до контејнер. Ја снема набрзина и неа. По улицата веќе не се слушаа нејзините тешки чекори и го немаше звукот од влечењето на најлонската вреќа. Умрела, им рекоа соседите, од тага по малечката Фатима.
Автор: Наде Стојилковиќ
