Најљубезно нешто што може да кажете за страдањето, е тоа дека се јавува случајно.
Во јануари 1941 година, Албер Ками почнува да работи на приказна за вирус кој неконтролирано се шири од животни на луѓе и завршува со тоа што умира половина од населението на еден сосема „обичен град“ Оран, кој се наоѓа на алжирскиот брег. „Чума“, роман објавен во 1947 година, честопати се смета за најдобар европски роман напишан во повоениот период.
Како што се отвора книгата, во воздухот се насетува морничава затаеност. Животот на жителите на градот е претворен во трка за пари каде недостигаат природност и нормалното живеење, сите брзаат некаде во потрага по нешто. Потоа, како во некој трилер, започнува хоророт. Нараторот во романот, д-р Рие, наидува на мртов стаорец. Потоа друг и уште еден друг. Наскоро епидемија го зафаќа Оран, болеста се пренесува брзо од жител на жител и шири паника насекаде.
Пред да ја напише оваа книга, Ками бил опседнат и читал за чумите кои историски се појавувале во Европа, посебно онаа од 14 век (бубонската – Црната смрт) која убила 50 милиони луѓе, италијанската чума од 1630 година, во која загинаа 280.000 луѓе од Ломбардија и Венето, големата чума во Лондон од 1665 година, како и за чумите кои пустошеле во градовите на источниот дел на Кина покрај морскиот брег во текот на 18 и 19 век.
Ками не се посветил на опишување само на една чума, како што се сметало порано, и романот не е метафорична приказна за нацистичката окупација на Франција. Оваа тема била привлечна за Ками затоа што верувал дека сите историски настани што ги нарекуваме чуми се случуваат како некој универзален предуслов, тоа се драматични примери од кои може да извлечеме само една вечна поука: дека сите човечки суштества се ранливи и случајно се истребуваат во кој било временски период без разлика дали се работи за вирус, несреќа, временска непогода, постапки на некој несовесен човек или луѓе.
Жителите на Оран не можат прифатат дека ќе се заразат. Дури и кога една четвртина од градот умира, тие измислуваат разни причини зошто тоа ним нема да им се случи. Тие се модерни луѓе кои имаат телефони, летаат со авиони и читаат весници. Тие сигурно нема да умрат како јадните души од Лондон во 17 век.
„Не е можно ова да е чума, сите знаат дека чумата исчезна одамна на Западот“ вели еден од ликовите во романот. „Да, сите го знаат тоа“, вели Ками „сите, освен мртвите“.
За Ками, кога станува збор за умирање и смрт, во историјата се нема направено никаков напредок, нема бегање од оваа наша кревкост . Да се биде жив секогаш беше и секогаш ќе остане вонредна состојба; тоа е навистина наша „ реална состојба“ од која не можеме да побегнеме. Дали има чума или нема, таа е секогаш тука, не демни, иако под чума се подразбира ненадејна смрт, настан кој му дава безначајност на нашите животи.
На оваа безначајност Албер Ками мисли кога зборува за „апсурдноста“ на животот. Кога ќе ја препознаеме оваа апсурдност не треба да очајуваме, туку да бараме некакво спасение иако тоа можеби изгледа траги комично, да станеме подобри личности, да престанеме со осуди и мудрување, да бидеме благодарни за животот и да се радуваме на секој даден момент.
Чумата не се обидува да нè испаничи зошто постои излез од нејзината опасност, но тука е да не потсети дека никогаш не сме целосно сигурни- во нашето постоење и тоа е причината зошто, според Ками, треба да ги сакаме луѓето, да работиме без голема надеж во животот но не и не треба да очајуваме за да ни биде полесно.
Во екот на заразата, кога 500 луѓе неделно умираат, католичкиот свештеник Панелукс одржува проповед каде објаснува дека чумата е Божја казна добиена заради изопаченоста на луѓето.
Но, д-р Рие ја знае вистинската причина: Страдањето доаѓа сосема случајно, нема никаква смисла, тоа е едноставно апсурдно и тоа е нешто најљубезно што може да кажеме за него.
Лекарот работи неуморно за да ги намали страдањата на оние околу него. Но, тој не е херој. „Целата оваа работа не е херојство“, вели д-р Рие. „Можеби изгледа смешно како идеја, но единствениот начин да се бориме со чумата е ако бидеме пристојни“. Кога го прашуваат што значи да се биде пристоен – одговара „Прави го она што го правам јас“.
На крајот, по повеќе од една година, чумата ја нема. Граѓаните слават. Страдањето заврши. Ќе се врати нормалното живеење. Но, д-р Рие „знае дека оваа приказна не може да биде приказна за конечна победа“, пишува Ками. „Тоа е само еден запис за тоа што требаше да се направи и што, без сомнение, ќе треба да се стори повторно, против овој терор ако се појави“. Чумата, продолжува тој, „никогаш не умира“; „трпеливо чека во спални соби, подруми, шамичиња и стари хартии“ за денот кога повторно ќе „разбуди некои стаорци и ќе ги испрати да умрат во некој „град каде е задоволство да се живее“.
Ками едноставно знаел дека сите ја носиме чумата во себе, бидејќи никој на светот, никој не е имун на неа.
Да бидеме пристојни и да правиме она што прават лекарите секој ден, да се бориме со почитување на предложените мерки за да се избориме со ова страдание!
И секако читајте го романов во овој карантински период !
Вљубеник во книжевноста кој верува во светлината на зборот и на љубовта.