Душата на мојата баба мирисаше на дуња. На онаа старинската, миризливата. Сонцето се огреваше во неа, чиниш целото се собрало во еден миг на убост. Беше полничка жена, бела, бела во лицето, како симит погачите што ми ги купуваше, кога во недела наутро одевме во црква. А секоја недела наутро ме носеше во црква. Тоа беше само наш ритуал, не го делеше со никој, само со мене. Косата ѝ беше сребрена. Собрана во мал кок на тилот, никогаш не носеше шамии, како жените од нејзиното време. А душата мека, мека, како топлото лепче тукушто извадено од шпоретот на дрва.
Таа самата го месеше, а јас мислев дека нејзината душа е замесена со тоа лепче. И се некако ми се чини, дека и денес го чувствувам тој вкус на моите непца. Таа знаеше да го замеси само за нас, за мене, барем мене така ми се чинеше. И никогаш не вкусив повеќе таков леб. Очите ѝ беа кротки, во нив се огледуваше нејзината топла душа. Топла и мирисна како чајот од липа, оставен во шољата со цветни украси. Беа убави шољи, сочувани од некое дамнешно време. Таа ги чуваше во старинскиот креденец што ѝ го беа дале нејзините родители, кога се омажила за дедо ми. Ги вадеше само кога ние доаѓавме на гости, па ги миеше, бришеше со крпа и веднаш ги редеше во креденецот до нашето следно идење.
Душата на мојата баба, мене ми мирисаше на дуња. Ми мирисаше на миризливите листови оставени меѓу постелата и перницата. Ги оставаше таму секоја есен, за да ги штитат постелите и алиштата од штетници. Мене дури и сонот ми мирисаше на неа, додека спиев во нејзините меки прегратки. Ме нишкаше со белите раце, додека лебдев меѓу сонот и јавето, од високата температура. Паметам дека бев целата подуена од заушките кои ги бев “фатила“, дури бев кај неа на гости. Не можев да голтам, не можев да дишам. Таа капка по капка ми цедеше благ сок од портокали, кој првпат го вкусив од нејзините раце. Ми ги ладеше рацете и малата снага со нејзините солзи и бакнежи.
Тивко ми шепотеше молитви, ми пееше старински песни со кои ме успиваше и разбудуваше, ми кажуваше приказни, ми велеше дека сум посебна, најсакана…Нејзиното насмеано лице прво го видов, кога по тридневно бдеење се разбудив во нејзините раце. “Старамајко“ изустив, мама дојде ли?“. “Дојде, јагне мајкино, дојде.
Ама ти спиеше, па мораше да си замине на работа. Пак ќе дојде утре.“Ме изнесе на раце на чардакот од старата куќа. Ме легна на миндерот послан со ткаено килимче. Под главата ми ја стави перницата која мирисаше на дуња. На дуњите што ги чуваше на креденецот во големата соба што гледаше кон реката.
Дуњите беа набрани од нејзината бавча. На нив стоеше мовта, за да не се расипат, за да можат да останат долго време свежи. Па кога во зима ќе загризеш од нив, дури и душата ми зајдуваше од милина, од слатко киселиот вкус.
Од дрвениот чардак се гледаше големиот двор, се слушаше вревата на децата од улицата и шумолењето на големата река. Брмчењето на пчелите кои го собираа медот во кошниците беа како најубава песна за моите изморени уши. А таа,облечена во својата љубов, нежно ми ја држеше истоштената снага,принесувајќи ми од чашата лимонада направена од лимоните кои стоеја на скалите, кои водеа кон дворот. А јас себична во своето барање ја барав мојата мајка. Па јас бев само дете, болно детенце кое со многу љубов беше негувано од својата старамајка, ама желна бев за својата мајка. Бев себична, тоа сега го знам, ама тогаш ми се чинеше дека нејзината љубов не е доволна за да оздравам, ми требаше мајка ми, а таа беше на работа.
Беше трпелива со мене, кротките зборови како песна ѝ излегуваа од устата. Нејзината љубов душата ми ја опиваше, ама не беше доволна, јас бев дете, кое си ја сакаше мајка си. Во аглите на очите ѝ искреа солзи од немоќ, оти не можеше да ми ја замени мајката, но таа знаеше дека беше сакана од мене. Ја прегрнував со малите рачиња, ѝ ги бакнував белите образи, ѝ ги галев меките раце, ја сакав, ја сакав, не како мајка ми,ама ја сакав, до небото и назад, така се сакаат бабите. Оф, душата на мојата баба мирисаше на дуња, спомените на моето детство ми мирисаат на нејзината душа.
Таа знаеше да ги испржи најубавите компирчиња на светот, исечени на тркалца, онака крцкави и меки во исто време. Таа знаеше да го свари најубавиот грав, хеххе, грав, обичен грав со малку нане набрано од градината, ама мирисаше на најслаткото јадење на цел свет. А мојот свет беше мал, па јас бев дете, мојот свет досигаше до големата дрвена порта од дворот кој гледаше кон големата река, која мрзливо се тркалаше по своето старо корито. Во тоа време, кога јас растев покрај неа, во тоа долго топло лето, еден ден таа и мојот постар брат отидоа да купат сладолед. Ги немаше подолго време, сонцето почнуваше да зајдува, а нив ги немаше. Нестрпливо тупкав со нозете по чарадакот, сакав и јас сладолед.
Портата тропна,таа и брат ми влегоа смеејќи се, а јас нетрпелива трчав кон нив чекајќи го сладоледот. И одеднаш слатката топка се слизна од своето место и падна пред моите нозе во прашината. Мојата душа вресна од жалост, солзите од моите очи врнеа како насушен дожд. Таа застана, се насмеа, ме прегрна, ми ги избриша солзите и земајќи нѐ за рака, мене и мојот брат, нѐ однесе заедно и ми купи сладолед. Тогаш не знаев, ама подоцна дознав дека мојата старамајка ги дала последните пари што ги имала дома, за да ми го купи слаткото задоволство на моето детство. Таа жена , чија душа ми мирисаше на дуња, ја даваше својата љубов несебично кон мене.
Ја истураше како вода од глинените бардиња, кон внуците кои ги сакаше несебично давајќи се себе си. Ги двоеше дури и последните пари, стуткани во пазувите, и ми праќаше во писмо напишано се нејзиниот убав ракопис. Дури и парите, кога ќе го отворев писмото ми мирисаа на дуња. Таа беше попска внука и беше писмена, читаше книги и со тоа многу се гордееше. А верувале или не, тие пари ми беа доволни за месечниот билет за автобус, со кој се возев на факултет.
Тоа лето, во кое нејзината душа полета кон вечноста, јас ја видов за последен пат. Појдов со моето мало чедо кај неа. Беше веќе болна, лежеше. Ги рашири своите меки раце и јас потонав во нејзината позната прегратка, која мирисаше на дуња. Ја прашав дали сака да го види. Таа со уморна насмевка само одмавна со раката и тивко прошепоти: “Немој, остави го, тоа е само дете. Јас тебе сакав да те видам, малечка моја, љубов моја најголема“. Душата на мојата баба мирисаше на дуња, спомените мои мирисаат на неа. Јас нив ги оставив во старата куќа покрај реката, на чардакот и во кафтената царевка, во топлата прегратка и во нејзините очи .
Ах, тие очи од кои бликаше љубов, ми беше дарувана без да бара за возврат ништо. И секогаш, секогаш, секоја есен штом зажолтат дуњите во мојот двор, јас ја мирисам душата на мојата баба.
Снежана Паноска
