Свети Теофил Покајникот или Теофил Адански (починал околу 538 година) бил православен свештеник од VI век, за кој се вели дека склучил договор со ѓаволот за да добие висока црковна позиција. Неговата приказна е значајна бидејќи е најстара приказна за пакт со ѓаволот и била инспирација за легендата на Фауст. Неговиот празник е на 4 февруари.
Евтихиј од Адана, кој тврдел дека е очевидец на настаните, е првиот што ја напишал приказната на Теофил. Иако Теофил се смета за историска личност, приказната поврзана со него е од апокрифна природа.
Легенда
Теофил бил протоѓакон во Адана, Киликија, град кој се наоѓа денес во Турција. Тој бил едногласно избран за епископ, но од понизност ја отфрлил позицијата. На негово место бил избран друг човек. Кога новиот епископ неправедно му ја одзеде позицијата проѓакон, Теофил се покајал за својата понизност и побарал еден волшебник за да му помогне да стапи во контакт со сатаната. Во замена за неговата помош, сатаната побарал Теофил да се одрече од Христа и Дева Марија во договорот потпишан со неговата крв.
Теофил се согласил и ѓаволот му ја дал функцијата епископ.
Прошка дадена од Богородица
Неколку години подоцна, исплашен за својата душа, Теофил се покајал и ѝ се помолил на Богородица за прошка. По четириесет дена пост, му се појавила Богородица и вербално го укорила. Теофил молел за прошка и Дева Марија ветила дека ќе го застапува кај Бога. Потоа постел уште триесет дена, во тоа време Дева Марија повторно му се појавила и му дала Опрост.
Сепак, сатаната не бил подготвен да се откаже од својота власт над Теофил, и поминале уште три дена пред Теофил да се разбуди да го најде проклетиот договор на неговите гради. Потоа, тој го однел договорот кај легитимниот епископ и признал сè што сторил. Епископот го запалил документот, а Теофил исчезнал од огромна радост, што се ослободил од товарот на неговиот договор.
Можни извори за легендата
Златното магаре, латински роман од вториот век од Северна Африка, Луциј Апулиј, претходи на приказната на Теофил и можеби е делумна инспирација за нејзиното појавување. Во „Златното магаре“, нараторот (се претпоставува дека е Апулиј, како што се раскажува приказната во прво лице) се претвора во магаре заради неговите погрешни експерименти со магии.
Апулиј се спасува од својата мака со тоа што ја повикал Изида, на која се согласува да ѝ служи до крајот на животот.
Важноста на легендата
Приказната на Теофил играше улога во утврдувањето на важноста на застапувањето на Дева Марија, покрај тоа што обезбеди основа за подоцнежните приказни вклучени во магијата на ѓаволите. Значењето на Богородица се зголемувало во текот на 11 век. Приказната била искористена за да се илустрира моќта и неопходноста од нејзиното застапување од страна на Петар Дамијан, Бернард од Клервоа, Антониј од Падова, Бонавентура и многу подоцна од Алфонс Лигуори.
Појава на вештерството
Приказната за Свети Теофил е важен пример во развојот на теологијата на вештерството. Како што се гледа во приказната, повикувањето на ѓаволи првично не се сметало за проклетен грев, неволјите на Теофил доаѓаат од фактот дека тој ја продал својата душа, а не од тоа што го повикал ѓаволот.
Ова се сменило кон крајот на 13 век и во 14 век кога инквизиторите како Бернард Гуи и Николау Ајмерич се обиделе да ја прошират моќта на инквизицијата, чиј мандат била супресија на ересот, со дефинирање на маѓионичарството како форма на ерес. Соодветно на тоа, Теофил би бил прогласен за еретик за неговата поврзаност со ѓаволот.
Доктор Фауст во 16 век
Спротивно на оваа приказна, приказната за доктор Фауст од 16 век, базирана на приказната за Свети Теофил, завршува со тоа што Фауст е однесен во пеколот и покрај неговите молби кон Богородица.
Прочитајте ја и Легендата за настанокот на сонцето.
Вљубеник во книжевноста кој верува во светлината на зборот и на љубовта.