Еден живот сто судбини и секоја накитена со различна мера тежина, некому благо некому горко, ама животот е сладок и кога е тежок…
Кој не знае што е сиромаштија нека ме праша мене. Кој век сме за оваа тага на рамења да ја носам, ама ете судбина била така.
Најбогати бевме, куќата со жолти ѕидови, жолта дуња, нашата жолта дуња, беше најубава во Ново Маало. Кога мајка ми ќе направеше колач мирисаше толку силно што ги собираше сите комшии во дворот. Штом дојдеше пладне и сите ќе заминеа местото стивнуваше. Во жештината ниту птиците, ниту децата звук не пуштаа. Мајка ми тогаш подготвуваше ручек. Јас на свои шест години тивко си играв со парталавите кукли во долната соба. Така ја викавме малата светла соба веднаш до кујната. На долниот спрат беа таа соба, една поголема и многу потемна и кујната која мајка ми ја користеше само во лето. Немаше светлина бидејќи во позадина на куќата имаше остава и немаше прозорци. Горе на спрат и јас имав своја соба. На секој ѕид имаше закачено слики, на подот беа поставени големи шарени теписи, а на шкафовите од ореово дрво убави украси од коњи и вазни.
„ Да личи на куќа на најдобриот офицерˮ, велеше мајка ми, бидејќи татко ми работеше во војската.
Во истиот двор, но од другата страна имавме уште една помала куќа со две соби. Таму беше сместен еден млад средношколец, Мите. Црната коса му беше толку бушава што никогаш не знаев дали ја имаше исчешлано.
„Само да нема вошкиˮ, велеше татко ми низ смеа. А Мите беше мирен и тивок, ќе не поздравеше тивко кога минуваше низ двор со наведната глава и се затвораше да учи. Мајка ми готвеше за четворица и редовно му носеше храна бидејќи Мите беше многу срамежлив и не сакаше често да седи со нас, беше срамежлив и скромен, но и многу учеше, мајка ми секојдневно го фалеше пред сосетките како свое дете.
Навечер местото како повторно да се раѓаше. Гласови, звуци, музика и песни се слеваат низ малите улици од калдрма заедно со измешани мириси од тазе печен колач, пиперки или костени. Убаво време беше тоа. Не ме пуштаа од оградата на дворот подалеку, но затоа горделиво ме шетаа до Плоштадот. Понекогаш добивав шеќерно јаболко чиј мирис ми се чини никогаш нема да го заборавам. Мојот татко за мене беше херој тој секогаш кога беше дома наоѓаше време да си игра со мене, ме засмејуваше кога го имитираше гласот на моите кукли, а секоја вечер раскажуваше приказни.
Но за мене не беше убаво да бидам ќерка единица. Другите деца од улицата имаа со кого да си играат дома, дури и со кого да се скараат, а јас немав, јас копнеев за друштво и се давав да го задржам другарчето подолго на игра.
За летниот распуст ме праќаа на гости во село кај братучедите недела или две. Тие беа пет деца кои не разбираат колку е убаво да имаш брат или сестра и постојано се караа и надмудруваа. На зиме беше обратна ситуација бидејќи Мите си одеше кај неговите во Велес братучедите доаѓаа кај мене на гости. Најслатко ми беше тогаш се заборавав во играта и не дочекував да видам како завршуваат вечерните седенки, заспивав слатко во играта, а се будев на меката бела перница во својот кревет со мирисот на мекици. Убаво беше тоа време…
А потоа летото шеесетитретата еден силен земјотрес ја сруши хармонијата во која живеевме, ја скрати мојата радост и детството… Се сеќавам тоа беа денови кога ме подготвуваа за одење на село. Мајка ми ги полнеше торбите со облека и храна бидејќи на село немаше продавници немаше колачи и шеќерчиња секогаш доставаше уште да не побарам, а тетка ми да не се срами.
Силното тресење и звук кој како да корне дрво за миг се рашири низ улицата и го наруши мирот на нашиот свет. Мајка ми ја фрли куклата што ја држев ме грбана цврсто за рака и заедно истрчавме надвор соочувајќи се со рушење на нашиот град. Задниот дел од куќата се навали, еден ѕид падна, во исто време се слушаше силен тресок од сите страни. Од соседната улица се слушаше силен плач кој со текот на времето се зголемуваше. Луѓето трчаа, бегаа и плачеа како во најлош сон. Плачев и јас. Од страв. Не знаев дека материјалното е нешто безвредно, најважно е здравјето и богатството во душата, моето здравје и здравјето на мама и тато. Тато не се врати… Мала бев, но знаев. Душата ми се кинеше на милион парчиња, сакав да бидам со мама, таа стана чудна прво силен врисок потоа молк, дали чекаше јас да заминам на село па да ја истури својата болка. Мене сепак ме прати таму. Се обидоа да ја скријат болката од детето без татко. Без успех.
Се вратив доцна есента. Моите први чекори на училиште го следеше само мајка ми. –„Тргниˮ, ми рече, па истури вода. До училиштето патот не беше долг, но за мене траеше многу долго и се продолжуваше со секој совет кој тешко го проголтував.
„Мораш да бидеш силна сега сме само ние двеˮ, а всушност така се храбреше себеси. Со мојата тага можев да го покријам целиот град. После тој ден мајка ми немаше ниту сила ниту време да ме теши. Сега веќе мораше да работи од утро до мрак. Од училиште ме земаше Мите. Ме чуваше една постара сосетка. Куќата не можеше да ја реновираме па се преселивме долу во летните простории.
Таа зима прв пат студен страв ми го покажа суровото лице на сиромаштијата. Од грозјето и дуњите кои ни ги пратија од село мајка ми спреми десетина тегли слатко и компот кои само еднаш во неделата обично сабота вечер или празници смеевме да ги пробаме. Понекогаш мајка ми и не пробуваше нејзиниот дел го даваше на Мите. „Вредно дете е многу ни помагаˮ, велеше понекогаш и од платата двоеше за да му помогне да го заврши машинското училиште. За возврат родителите на Мите ни праќаа брашно, Мите цепеше дрва или ја ложеше печката. Но сиромаштијата гризеше на влезната врата заедно со студот и продираше до моите плетени чорапчиња. Да, мајка ми жена на висок офицер претходно не знаеше да плете, но сега веќе тешкиот живот ја научи и вешто плетеше елечиња и чорапчиња.
Некаде пред Новата Година снемавме дрва, за да не настинам мајка ми ме прати пак на село. Сега јас постојано бев таму. Можеби сакаше да бидам во семејство. Се жртвуваше. Деновите на село минуваат споро, а ноќите уште поспоро. Таму децата си играа на улица од утро до мрак, градеа замоци, се санкаат и смислуваа снежни игри понекогаш нивната игра ја прифаќаа и возрасните. Кога ќе се соберевме покрај печката прстите нè болеа од студот. Тетка ми навечер кажуваше најубави приказни. Толку многу ми беше убаво што не сакав да се вратам дома. Тогаш не ја разборав болката на жената која дишеше за мене. Нејзините солзи не ги сакав. Кога мислеше дека спијам таа ќе ја гушнеше перницата и тивко ронеше солзи во мракот. Знаев дека како најстара ќерка од село, а без мајка морала прво да ги омажи сестрите. Таа последна се омажила.
„Јас бев стара мома во селото кога го видов татко ти првпатˮ, така започнуваше да ја раскажува нивната љубовна приказна, „а сепак го земав најубавиотˮ продолжуваше и се хранеше со љубовта која ѝ недостигаше. И татко ми не бил млад, постар и од мајка ми, воено лице со чин, израснат во домот за деца без родители, кој куќата ја наследил од еден генерал кој го гледал како свој татко и го исчувал до последен здив.
Јас бев нивната најголема радост и среќа и своето најголемо разочарување. Ги затворав очите силно и мислев ќе се вратам назад во минатото и ќе променам нешто , ќе одглумам нешто тој ден, можеби дека сум болна и тато ќе остане со мене, ќе го молам да не иде…. пусти соништа..
Гладдта те менува, веќе не бараш среќа туку спокој, помешана со срамот кој се вселил во очите и болката кога го гледаш детските раце врзани за своите родители, ме изваја во сурова личност. Тоа не бев јас кога барав повеќе, а немав ниту малку. И не бев јас кога ја обвинував мајка ми жената која жртвуваше сè за мојата трошка среќа, ниту бев јас кога го навредував Мите. Возрасните наоѓаат начин да разберат, но јас не најдов.
Мајка ми беше борец, тотална спротивност на мене, додека јас живеев во соништата таа се соочуваше со реалноста. Ги распаруваше нејзините нови блузи и ги шиеше одново за да можам јас да ги носам. И тоа го правеше со насмевка велеше дека не ѝ требаат. Не сакаше да признае колку ѝ е тешко и сега кога сосетките ќе ѝ донессеа парче колач бидејќи таа не сакаше да слушне да оди на кафе кај некоја од нив, ги пречекуваше со насмевка, за веднаш штом затвори врата да го нароси истиот колач со солзи. Не сакам ни да го погледнам целиот ќе биде за тебе луто ќе речеше и ќе се скриеше во ќошот од кујната. Работеше од утро до мрак во фабриката, за да може да носам нови чевли, да имам нови книги, а јас ја разочарував. Не учев, само зјапав во големите прозорци и секогаш сакав повеќе. Бев лута на сите, најмногу на себеси. Не ми недостигаше нешто материјално, во таа сиромаштија имав доволно, ми недостигаше само топлината што ја носеше среќата во домот, хармоничниот сплет на дејства проследен со насмевки на моите најсакани.
Еден ден кога веќе бев второ одделение настинав толку многу што мислам дека тој месец го преспав. Ме мачеа ноќни мори, па се будев и секогаш кога ќе отворев очи ја наоѓав мајка ми до мене со вцрвенето лице и загрижен поглед и секогаш послаба и побледа. Постојано го сонував истиот сон. Татко ми заминува, а јас го молам „земи ме и менеˮ, но како да не ме слуша исчезнува во магла.
Подоцна сосетката Мара која се грижеше за мене додека мајка ми е на работа ми кажа дека мајка ми на раце ме носела до болницата, преспивала на столчето покрај болничкиот кревет и постојано се молела. Потоа многу размислував за тоа. Товарот на животот е многу полесен ако го делиш со некого. Сепак не бев сама и бев должна да ги сочувам спомените. Ги проголтав болката и срамот и се разбудив, ја гушнав силно и ѝ реков: „Биди среќна мамичке од сега јас ќе те чувам, ти само биди среќнаˮ. Никогаш повторно не го слушнав ѕвонот на солзите доцна во ноќта.
-во Наше маало сè уште постарите раскажуваат за две жени-лавици,
за мајка и ќерка кои поминаа низ време-невреме
и од жолтата дуња повторно изградија дом
Анета Петрушевска
