Легендата за Јован Владимир и Теодора Косара

Животопис

Јован Владимир (Дукља, околу 990 година – Преспа, 22 мај 1016 година) бил српски владетел на Дукља, најмоќното српско кнежевство во тоа време, од околу 1000 до 1016 година.

Неговото владеење било за време на долгата војна меѓу Византија и Самуиловата империја. Владимир бил познат како побожен, праведен и мирен владетел.

Тој имал блиски односи со Византија, но тоа не му помогнало да ја спаси својата земја од царот Самоил, кој ја освоил Дукља околу 1010 година и го затворил принцот Владимир. Според Барскиот родослов, ќерката на Самоил Теодора Косара, се заљубила во заробениот принц, го молела својот татко да се омажи за него.

Прв српски светец

Свети Јован Владимир се смета за прв српски светец и небесен заштитник на градот Бар. Најстарото напишано житие потекнува од Дукља, веројатно напишано помеѓу 1075 и 1089 година. Сочувано е во скратена форма во Барскиот родослов, напишана на латиница.

Царот му ја дал Косара за сопруга на Владимир, а потоа го вратил својот зет на престолот на Дукља за да владее како вазал. Владимир не учествувал во воените кампањи на неговиот дедо. Војната кулминираше во 1014 година со византиска победа над Самоил и кратко по неговата смрт. По наредба на синот на Самоил, Јован Владислав, кој го презел кралството во 1015 година, Владимир бил убиен на 22 мај 1016 година.

Бил обезглавен во Преспа

Бил обезглавен пред црквата во Преспа, царскиот главен град, каде што бил погребан. Косара ги пренела моштите во манастирот Пречиста Краинска, во близина на неговиот двор на југоистокот на Дукља. Од 1381 година, моштите се чуваа во манастирот Свети Јован Владимир во близина на Елбасан, и од околу 1995 година во православната катедрала во Тирана. Моштите на светителот се сметаат за христијански мошти и привлекуваат многу верници, особено на денот на прославата, кога неговите мошти се носат во манастирот во близина на Елбасан, каде што се собираат голем број верници на тој ден.

Крстот на Владимир, за кој се верува дека го држел во рацете за време на погубувањето, се смета за христијанска реликвија. Крстот традиционално се чува во семејството Андровиќ од Велји Микулиќ во близина на Бар.

Легенди

Неколку легенди за Јован Владимир се запишани во западна Македонија. Според една од нив, тој ја донел својата отсечената глава во манастирот Свети Јован Бигорски кај Дебар.

Северно од Охрид, во парохијата Дебарца, се наоѓа селото Песочани, а на пошумениот рид над селото може да се видат урнатини во локалитетот наречен Владимирово. Според друга легенда, Владимир е роден таму, и таму ја донел исечената глава. Во близина на Песочани се наоѓаат остатоците од црквата Свети Атанасиј, чиј основач наводно бил Владимир. Еден ден пред неговиот празник, луѓето се собирале кај руинираната црква, палеле свеќи на нејзините sидови и се молеле на светецот.

Грчко житие

Според легендата запишана во грчкото житие на Свети Јован Владимир, тој изградил црква во близина на Елбасан. Местото каде што тој ја изградил, среде густа шума, му го покажало орел кој носел сјаен крст како сонце на главата. Тој ја донел исечената глава во таа црква и бил погребан таму. Еднаш, Франките го украле кивотот со неговите чудесни мошти од црквата. Кивотот се покажал како исклучително тежок и тие едвај успеале да го пренесат на реката Шкумба. Таму го фрлиле за да го спуштат до море. Кивотот, сепак, се вратил возводно во притоката Куш. Ширел светлина околу него, а околните жители го извадиле од водата и го вратија во црквата со литијата.

Легендата од Корча

Една од легендите е онаа која ја чул Бранислав Нушиќ во Корча, град во југоисточна Албанија во близина на границата со Македонија: „На високиот дел од Корча, на висок рид, има рушевина, тоа било стар град“. Таму седел еден крал, Латинец, и тој го молеше императорот, да му ја даде ќерка си, која била од православна вера. Таа се согласила да се омажи за него но само ако прво изгради православна црква. Тој го стори тоа и ја изгради црквата Панагија во близина на Корча. Царевата ќерка се омажила за него, но го убила во сон првата брачна вечер. Таа се замоношува, а неговото тело е однесено некаде. Тој не бил погребан таму. ”

Македонските Словени од островот Ахил на езерото Мала Преспа во Грција, зборуваа за кралот наречен Мирче, кој живеел на нивниот остров. Тој бил убиен од неговиот братучед од завист, а неговите мошти беа однесени „преку Охрид до Арнаутлук“.

Прочитајте ја и легендата за овчарот и трите самовили.