Ацо Шопов (Штип, 20 декември 1923 – Скопје, 20 април 1982) е македонски поет и преведувач, член на МАНУ и еден од основоположниците на современата македонска поезија. Шопов е еден од основоположниците на современата македонска книжевност. Неговата прва збирка Песни (1944) e првата книга на македонски јазик објавена во слободна Македонија. Тој бил претседател на Друштвото на писателите на Македонија (ДПМ) и негов член од основањето во 1947 г., прв претседател на Советот на фестивалот Струшки вечери на поезијата, претседател на поранешниот Сојуз на книжевните преведувачи на Југославија, претседател на Сојузот на писателите на Југославија. Бил член на Македонската академија на науките и уметностите (МАНУ) од нејзиното основање (1967), член на Македонскиот ПЕН центар, претседател на Републичката комисија за културни врски со странство, амбасадор на СФРЈ во Сенегал (1971 – 1975), прв директор на издавачката куќа „Кочо Рацин“, долгогодишен директор на издавачката куќа „Македонска книга“.
Рани години
Роден во Штип, на 20 декември 1923 година, Ацо Шопов го поминал детството во родниот град, со браќата Димитар (1920-1972) и Борислав (1927-1996), татко му Ѓорѓи Зафиров-Шопов (1893-1944) и мајка му Костадинка Русева (1897-1942). Во Штип го завршил основното училиште и гимназијата. Уште како гимназијалец, во 1940 година, Ацо Шопов станал член на СКОЈ, а две години подоцна, се вклучил во антифашистичката борба, во редовите на Третата македонска ударна бригада. Член на истата бригада била и неговата љубена, Вера Јоциќ, која загинала на 22 мај 1944 година и на која Шопов ѝ ја посветил прочуената песна „Очи”.
После војната
По војната, Ацо Шопов матурирал во родниот град и заминал за Скопје, каде ги завршил студиите на Филозофскиот факултет, на отсекот чиста филозофија. Подоцна, работел како уредник во литературните списанија и весници Нов ден, Млад борец, Иднина, Хоризонт, Современост, како главен уредник на сатиричниот неделник Остен, што го поттикнало да објави серија сатирични песни, подоцна групирани во збирката Јус-универзум (1968). На 30 септември 1958 година, Ацо Шопов се венчал со Светлана Шопова на која ѝ е посветена песната „Клошарска песна на поетот“.
На 18 август 1967 година, Шопов бил избран како еден од првите членови на Македонската академија на науките и уметностите, а една година подоцна и за дописен член на Српската академија. Ацо Шопов бил добитник на највисокото југословенско признание, наградата „АВНОЈ“ (1970), како и на литературните награди: „Кочо Рацин”, за збирките Слеј се со тишината (1956) и Гледач во пепелта (1970); „11 октомври”, за преводот на Хамлет (1960) и за животно дело (1981); „Змаеви детски игри”, за препевот на песните на Јован Јовановиќ-Змај (1967); „Браќа Миладиновци”, за збирката Песна на црната жена (1977).
Бил амбасадор на Југославија во Сенегал
По долги години посветени на издавачката дејност, претежно како директор и главен уредник на „Македонска книга“, во 1971 година, Шопов бил именуван за амбасадор на Југославија во Сенегал, земја која го инспирирала за збирката Песна на црната жена. За време на престојот во Африка, тој го превел изборот од поезијата на сенегалскиот претседател, Леополд Седар Сенгор, добитник на „Златниот венец” на Струшките вечери на поезијата, во 1975 година. Истата година, Шопов бил именуван за претседател на Републичката комисија за културни врски со странство, но три години подоцна, болеста го присилила да го напушти активниот живот.
Творештво
Ацо Шопов е автор на првата повоена книга на македонски јазик во слободна Македонија, Песни (1944), објавена во „Млад Борец”, Белград. Делегацијата на антифашистичката младина на Србија, којашто учествува на Вториот Конгрес на Народно-ослободителниот младински сојуз на Македонија (НОМСМ), во Скопје, од 6 до 8 јануари 1945, ги донесува печатените примероци во Скопје и ги подарува на учесниците на конгресот, на кој Ацо Шопов учевствува во својство на потпретседател на Главниот одбор на НОМСМ. Неговата книга Слеј се со тишината е прва македонска збирка препеана на словенечки јазик, во 1957 год., а Јус-универзум е прва збирка сатирична поезија објавена на македонски јазик, во 1968 година. За време на животот, Ацо Шопов има објавено тринаесет збирки поезија и исто толку избори од поезијата на македонски јазик, како и петнаесетина избори препеани на странски јазици.
Осврт кон творештвото на Ацо Шопов
Во поетското творештво на Ацо Шопов може да се проследат неколку фази. Така, неговите први поетски творби, создадени за време на НОБ, се одликуваат со скромни естетски вредности, но имаат големо значење како зачеток на македонската поетска мисла. Понесен од националниот занос, во својата прва збирка „Песни“ (1944) Шопов ги опева херојските подвизи на партизаните. Притоа, неговата поезија била под директно влијание на македонската народна песна и на пролетерската поезија. Иако без особено големи естетски квалитети, оваа збирка ја содржи најубавата песна со тематика од НОБ – „Очи“ во која љубовта се става како противтежа на очајот и на смртта.
Еволуирајќи на интелектуален план, со книгите „Стихови за маката и радоста“ (1952), „Слеј се со тишината“ (1955) и „Ветрот носи убаво време“ (1957), Шопов внел нови содржини во современата македонска поезија. Заеднички именител на неговото творештво од овој период е интимната нишка која, низ призмата на творечкиот чин, се остварува еднодимензионално. Во овие книги, сликата и звукот се секогаш во прв план, а реалноста и фикцијата се наоѓаат во заемен дослух, но крутоста и неиздиференцираната форма предизвикува лирскиот призвук да биде делумно оголен.
Во својата поезија најавува паралелен семантизам
Шопов спаѓа во малкумината македонски поети кои уште во 1950-тите воспоставиле компромис со модерноста, понудувајќи еден вид модел на песна во која рефлексивната поезија добила покондензирани димензии. Со својата поезија, Шопов најавува паралелен семантизам: неговата песна го мери она што е објективно со она што е субјективно. Вака понудениот модел на песната во тоа време бил безрезервно прифатен од помладите македонски поети, што придонело поезијата на Шопов да се сфати како визија за децидно прифатениот модерен израз и како можност за надминување на постојните јазични стандарди.
Своите најавтохтони поетски творби Шопов ги остварил во книгите „Небиднина“ (1963) и „Гледач во пепелта“ (1970), кои претставувале голема новост на македонската поетска сцена, а нивното влијание врз развојот на современата македонска поезија е непроценливо. Во нив, Шопов луцидно ги иницира своите погледи за животот, љубовта и смртта, за зборот и времето и за опстојувањето. Во овие книги тој речиси секогаш поаѓа од поединечното кон општото, обидувајќи се да го пронајде „непронајдениот“ збор. Во „Небиднина“, на високо креативен начин, Шопов го возвишува симболот на небиднината како кованица за трагизмот на поединецот и на народот. Во неа доаѓа до најцелосен израз неговата смисла за рефлексивен исказ, за повеќеслојни семантички јадра и за компарирање на мотивските пунктови.
Авторот ја избегнува опасноста од нагласениот рационализам, успешно синтетизирајќи ги поетските целости во кои се надополнуваат содржината и формата водејќи кон повеќезначаен естетски чин. Со овие две збирки, Шопов смело навлегол во пошироките национални и универзални духовни координати, а својата препознатлива поетска мисла ја зацврстил и ја доградил во автохтони целости кои се неодминливи во македонската поезија.
Настојување за помирување на спротивностите во поетскиот опус
Во својот обемен поетски опус Шопов настојува да ги помири спротивностите: тагата и радоста, желбата и надежта, минатото и сегашноста. Тој речиси секогаш се наоѓа пред дилемата за идното време, нудејќи го вешто одговорот, кој не е со ведар набој, а неговата резигнација често е предадена во исповедна форма, во вид на сказна, на запис, на сведоштво. Во неговите песни е присутно дијалектичко проткајување и внатрешен немир, воспоставен на релацијата едника – колектив, а на зборот му придава космичка димензија. Огнот, времето и стеблото; зборот, љубовта и просторот; сонот, сонцето и пепелта – тие се главните пунктови на поезијата на Шопов. Тие се појавуваат во континуитет во целото негово творештво, а нивното проткајување е очигледно и неодминливо. Меѓутоа, изнесувајќи ги своите идеи и идеали, тој не бара компромис меѓу идејата и пораката, не настојува да филозофира, туку застапува спонтан, ненаметлив, често афористичен, но најчесто рационален и прецизен исказ.
Неговата поезија се одликува со личен и национален ентитет
Неговата поезија се одликува со личен и национален ентитет, кој се трансформира во далекусежни универзални релации. Овие елементи, заедно со обемниот спектар на теми, придонесуваат Шопов да биде маркантна појава во современата македонска книжевност. Шопов понудил вистински модел на македонска, едноставна, но длабоко осмислена, песна, така што тој спаѓа во редот на најавтентичните поетски имиња во македонската поезија. Најпосле, со својата едноставност, оригиналност и амбивалентност, тој извршил големо влијание врз голем број македонски поети.
Прочитајте дополнително и за овој напис посветен на Шопов и неговото творештво.
Блогирањето е важен дел од нејзиниот живот. Кафе, книги и музика ѝ се вечна љубов.