Култот за римската енигматична божица Веста

Веста била божица на домашното огниште и храната што се подготвува на неа, пред сè лебот. Поради тоа, била особено почитувана од домаќинките, како и од мелничарите и пекарите. Многу позначајна е нејзината улога во официјалниот култ, чиј центар е државното огниште (focus publicus). Едно од најстарите светилишта на Веста во Рим е мал кружен храм во близина на Форумот, кој според легендата го изградил кралот Нума. Во тоа светилиште имало државно огниште, на кое горел вечен оган. Тој оган секоја година се обновувал со посебни церемонии, на 1 март. Најголемите римски светилишта, вклучувајќи го и тројанскиот паладион, биле чувани во посебен, скриен дел од светилиштето (penus Vestae).

Тројанскиот паладион

Познато е и старото светилиште на Веста во Лавинија. Се верувало дека Енеја ја пренел пената, паладионот и оганот на предците од Троја. Од овие причини, римскиот конзул и другите судии, откако ќе ја презеле функцијата, оделе во Лавинија да им принесат жртви на божицата.

Празникот Весталија се славел на 9 јуни во чест на Веста. На тој ден домаќинките жртвувле храна на домашното огниште, а мелничарите и пекарите ги украсувале воденичките камења со цвеќиња и ги воделе магарињата низ градот, со венци и лебови околу вратот. Магарето било свето животно на Веста, бидејќи, наводно, со воздишка ја предупредувало божицата дека и се приближува Пријап, кој прогонувал многу божици и смртници со својата љубов. За време на празниците, на 15 јуни, Храмот на Веста бил чистен, според посебните одредби: ѓубрето прво било носено во Капитол, а дури потоа било фрлено во Тибар.

Весталки, свештенички и чуварки на храмот

Грижата за култот на Веста им била доверена на првосвештеникот (pontifex maximus) и на весталките (свештенички и чуварки на светиот оган во храмот Веста, заколнати на невиност). Отпрвин, само две весталки и служеле на божицата, подоцна четири, за на крај да станат – шест. Првосвештеникот избирал весталки меѓу девојчиња на возраст од шест до десет години. Девојките со телесен инвалидитет или без родители не можеле да станат весталки. Нивната служба првично била ограничена на пет, а подоцна на триесет години. Тие биле обврзани да ја зачувуваат својата невиност во текот на целата служба, но по завршувањето на службата, тие имале право да стапат во брак. Првите десет години биле подготвувани за службата на божицата, за следните десет се грижеле за нејзиниот култ и во преостанатото време образувале други помлади весталки.

Весталките се сметале за домаќинки на државното огниште. Нивната главна задача била да го оддржуваат вечниот оган што горел. Ако огнот во огништето бил изгаснат заради нивна вина тие биле казнувани со камшикување. Доколку некоја од нив го прекршел заветот на невиност, таа била закопанува жива во близина на Квириналската порта, во полето извалкано од злосторство (Campus Sceleratus).

Се грижеле за вечниот оган

Покрај грижата за огнот, нивната задача била да носат вода од далечен извор на Каменот, во антички глинени садови. Помеѓу 7 и 14 мај, Весталките подготвувале жртвувана храна од пиретрум, измешана со сол (mola salsa), која им била дистрибуирана на народот на денот на Луперкалија, Весталија и на празниците во септември. Над сите весталки била Големата Весталка (virgo Vestalis maxima). Свештеничките на божицата живееле во т.н. Атриум за весталки, кој се наоѓал на Форумот.

Весталките уживале посебни права; тие имале почесни места на сите јавни игри и ако на патот сретнеле осуденик на смрт, можеле да го ослободат од казна. Тие сведочеле без заклетва и секој што ги навредувал бил казнет со смрт. Весталките носеле бела облека и ја чешлале косата на посебен начин. За време на жртвата, тие ја покривале главата со бел превез (suffibulum), а службата ја вршеле во тишина. На спомениците на ликовната уметност се прикажани само пет на број, затоа што се претпоставувало дека една секогаш останува близу државното огниште.

Потеклото на култот на Веста останува да биде енигма. Бидејќи Веста се идентификува со грчката божица Хестија, се смета дека и двете божици се од исто потекло. Веста, можеби, ги презела функциите на божицата Кака, која долго време беше почитувана во Рим и во чиј чест горел исто така вечен оган.

Можеби ќе ве интересира и митот за италската божица Флора и Флоралиите.