Денес, 23 април е ден на книгата и на авторското право. Избран е 23 април –датумот на кој во 1616 година починале тројца големи книжевни автори – Вилијам Шекспир, Мигел де Сервантес и Инка Гарсиласо де ла Вега.
Мигел Сервантес де Саведра
Мигел Сервантес де Саведра е роден во 1547 година во семејство на сиромашен шпански лекар. Се приклучил на војската на дваесет и една година и се борел против Турција на море и Италија на копно. Во 1575 година, пиратите ги киднапирале Сервантес и неговиот брат и ги продале како робови на Маврите, долгогодишните муслимански непријатели на католичка Шпанија. Сервантес завршил во Алжир. Тој се обидел да избега три пати и на крајот бил откупен во 1580 година и вратен во Шпанија.
Успехот на Дон Кихот и зошто Дон Кихот е исторски роман?
Само со објавувањето на првиот том на Дон Кихот, во 1605 година, Сервантес постигнал финансиски успех и достигнал слава. Дон Кихот станало дело славно преку ноќ, толку популарно што дури и имало неовластено продолжение од писател кој го користел името Авеланеда. Ова продолжение се појави неколку години по оригиналниот том, и го инспирирало Сервантес да побрза со својот втор том, кој го објави во 1615 година. Сервантес умрел подоцна истата година. Многу од повторливите елементи на Дон Кихот се извлечени од животот на Сервантес: присуството на алжирските пирати на шпанскиот брег, бегството од Маврите, фрустрираните затвореници чиишто неуспешни обиди за бегство ги чинеа скапо, обесхрабрувачките битки кои ја покажуваат шпанската храброст и покрај поразот, па дури и безмилосниот владетел на Алжир.
Предрасудите на Сервантес проникнуваат и во романот, особено во форма на недоверба кон странците. Финансирана од среброто и златото што доаѓаа од нејзините американски колонии, Шпанија беше на врвот на својата европска доминација за време на животот на Сервантес. Но, Шпанија, исто така, претрпе некои од своите најголеми порази во ова време, вклучително и уништувањето на нејзината навидум непобедлива армада од страна на Англичаните во 1588 година. Приказната за заробеникот, која започнува во Поглавје XXXIX од Првиот дел на Дон Кихот, раскажува во детали многу од историските битки во кои учествувал и самиот Сервантес. Затоа, Дон Кихот се смета за историски роман.
Дон Кихот – роман за промените на идентитетот и уметноста на Шпанија
Сепак, романот ги прикажува различните светови на Шпанија. Шпанија во тоа време стана дел од новото бурно време, а Сервантес се обиде да создаде во Дон Кихот место за да разговара за човечкиот идентитет, моралот и уметноста во тоа време на постојани промени. Иако ренесансата доведе до нов хуманизам во европската литература, во романите продолжија да доминираат романси за витези во сјаен оклоп што го практикуваат кодот на витештвото. Кавалерството ја нагласи заштитата на слабите, идеализирани жени и ја прослави улогата на витезот скитник, кој патуваше од место до место правејќи добри дела.
Книгите на витештвото обично содржат мелодраматични, фантастични приказни за средби со сурови џинови, спасување на принцези во неволја и битки со зли маѓепсници – високо стилизирани приказни за плитки ликови кои играат вековни драми. На едно ниво, првиот том на Дон Кихот е пародија на романсите од времето на Сервантес. Дон Кихот патува како и секој друг витез, барајќи ги истите принципи и цели и вклучувајќи се во слични битки. За време на овие битки, тој се повикува на витешки идеали, без разлика колку се смешни неговите авантури.
Код на чест
Меѓутоа, на друго ниво, авантурите на Дон Кихот и Санчо Панса во Првиот дел на романот се обидуваат да опишат код на чест што може да послужи како пример за Шпанија која беше збунета од војната и од сопствените технолошки и општествени успеси. Сервантес го применува овој код на вредности во свет во кој таквите вредности се застарени. Меѓутоа, во Вториот дел, Сервантес дава одговор на прашањата за идентитетот и кодексите на однесување во личностите на Дон Кихот и особено на неговиот помошник Санчо Панса. Вториот дел е текст со одговорни и веродостојни ликови кои се ангажираат еден со друг на искрени и значајни начини.
Сервантес сакаше да го смести својот роман во книжевна традиција која трпеше промени во тоа време, а бројните дискусии на романот за драматургија, поезија и литература го означуваат овој напор да се разберат промените во интелектуалната средина. Сервантес вклучува и социјални и религиозни коментари во Дон Кихот. Тој жестоко ја критикува класната структура во Шпанија, каде што застарените концепти на благородништвото и сопственост преовладувале дури и кога образованието станало пошироко распространето меѓу пониските класи.
Ароганцијата на војводата и војвотката во вториот дел нагласува колку Сервантес сметал дека се неприфатливи овие класни разлики. Исто така, преовладувањето на мудроста на Санчо и Тереза Панса на крајот од романот е победа за старомодна добрина и мудрост во лицето на светот што ги прави луѓето практични, но ситни. Конечно, Сервантес, кој накратко бил екскомунициран од католичката црква во 1587 година, зборува за црквата и во романот. Самоидентификацијата на Санчо како „стар христијанин“, особено го информира новиот морал што тој го претставува.
Прочитајте и Само еден е Сервантес – Чарлс Буковски.
Вљубеник во книжевноста кој верува во светлината на зборот и на љубовта.