Хеката во античката грчка митологија е божица поврзана со лунарната митологија. На подоцнежните слики таа е претставена како тројна фигура. Така тој е поврзан не само со фазите на Месечината, туку и со мистериите на ноќта, магијата, духовите и тројната раскрсница.
Лунарна божица
Во Теогонија на Хесиод, Хеката е опишана како ќерка на ѕвезденото небо, претставена од титанидата Астерија и Персеј. По победата на олимписките богови над титаните, таа ги задржала своите функции: добила моќ од Зевс над копното и морето, а според древните магични текстови од Уран – жезол со голема моќ да ги одржува неуништливи врските на вселената.
Според генеалогијата на грчките богови, Хеката е братучед на Аполон и Артемида. Астралните митови го препознаваат сонцето во Аполон, и како ќерка на ѕвезденото небо, Хеката, која ја претставува месечината, се поврзува со неа и во голема мера ја поместува Артемида, земајќи ги нејзините карактеристики и атрибути. До степен до кој Хелиос и Селена се еквиваленти на Аполон и Артемида, сликата на Хеката дополнително се меша со онаа на Селена. Манифестација на овој синкретизам е идејата дека тријадата Артемида, Селена, Хеката ги претставува фазите на Месечината.
Магични и демонски способности
Т.н. „Халдејски пророштва“, гностички текстови од II век од нашата ера сведочат за уште подоцнежните и натамошни промени во ликот на Хеката. Меѓутоа, тие на Хеката му припишуваат магични способности и демонски особини кои христијанството ги осудува .
Во подоцнежната историска фаза, Хекате добива темни бои и е опишана како талка во ноќи без месечина со нејзината застрашувачка свита од стигиски кучиња. Дел од нејзиното опкружување стануваат и демоните, од кои најпознат е страшниот демон Емпуса. Има многу различни карактеристики. Како божица на месечината, таа патува ноќе во својата кола на темното небо и го осветлува целиот космос со својата бледа светлина. Таа е исто така почитувана како божица на подземјето. Како божица на породувањето, таа често е повикана да помогне во ублажувањето на породилните болки. Нејзиното свето место е раскрсницата, каде што древните често оставале подароци за божицата.
Вечера на Хеката
Овие подароци се нарекуваат „Вечера на Хекате“. Најчесто се состоеле од леб, риба, јајца, лук и сл., а најчесто служеле како храна за сиромашните, кои ги нарекувале Хекате и добрата божица, бидејќи само таа од божествата ги делела своите жртви со нив.
На нејзините статуи божицата е прикажана со факел – симбол на месечевиот оган, со змија – персонификација на бесмртноста и со нож – акушерство. Како божество на подземјето и придружничка на Персефона, Хеката е почитувана како кралица на ноќта и божица на раскрсницата. Се верувало дека Хекате им испраќа тешки соништа на луѓето и дека треба да биде повикана да направи и да ги прекине магиите.
Во митот за Златното руно, таа е таа што и помага на Медеја да ја освои љубовта на Џејсон. Во подоцнежната грчка митологија, Хекате е повеќе прикажана како божица на магијата и магијата. Тој е прикажан и со три глави, понекогаш дури и животински: една на куче, една на змија (коза) и една на коњ (девица). Тоа е особено поврзано со тројната раскрсница, каде што Грците ставаат маски на секоја глава во различни правци. Римската митологија ја познава како божицата Trivia, т.е. „На трите патишта“.
Склупторот Алкамен прв создал тројна слика за божицата
Хеленскиот скулптор Алкамен се чини дека е првиот што создал тројна слика кога направил статуа на Хекате Епипургидија („од кулата“) во близина на Акропол во Атина – да гледа во сите правци и да го брани градот [4]. Во илустрација на книгата на Стефан Маларме, Античките богови (1880), Хеката е прикажана со три лица. Во рацете држи факел, кој во овој случај ја симболизира ноќта и задгробниот живот, јаже – симбол на почетокот и крајот и змија, која воедно е симбол на смртта и повторното раѓање. Вилијам Блејк ја прикажува во мрачни бои – Хекате е опкружена со коњ, був, лилјак и змеј – животни кои ја претставуваат темнината и неа. Најчесто во литературата и уметноста се прикажува со дивиот свет.
Со него се поврзуваат суштества на темнината како врани, бувови, змии и змејови, но тоа е повеќе во областа на литературата отколку во култните ритуали. Кучињата се тесно поврзани со Хеката во класичниот свет. Хеката често се прикажува и опишува како прифаќа слика на куче или е придружена од куче. Нејзиниот изглед секогаш е обележан со завивањето на кучињата. Во подоцнежните времиња, завивањето на кучињата се толкувало како знак на појава на немирни души или демони кои ја придружуваат Хеката.
Прочитајте и за Митот за римската божица на мирот Pax.
Вљубеник во книжевноста кој верува во светлината на зборот и на љубовта.